Onderstaand artikel is gepubliceerd door FNV Mondiaal, 7-10-2011
(website www.fnvmondiaal.nl)



Samenwerking scheepsslopers en scheepsbouwers kan levens sparen


Vidyadhar Rane (rechts) op bezoek bij Tata Steel


Goedkoop en makkelijk, oude schepen dumpen in India. Maar werknemers worden uitgebuit, veiligheidsnormen met voeten getreden. Indiase vakbondsleden op bezoek in Nederland vragen internationale steun om de arbeidsomstandigheden van scheepsslopers te verbeteren.

Schril contrast
Veiligheid Eerst! staat op grote borden verspreid over het fabrieksterrein van TATA Steel in IJmuiden. Dit motto is herkenbaar voor Vidyadhar Rane en Ram Patel, vakbondsvertegenwoordigers voor de duizenden scheepsslopers werkzaam op de grootste scheepssloperijen in India. Maar de feitelijke zorg voor de veiligheid van werknemers hier staat in schril contrast met hun dagelijkse werkveld, de sloopstranden bij Mumbai en Alang.

Vallende platen
Blootgesteld aan de gevaren van vallende platen, asbest en andere schadelijke stoffen, ontmantelen elke dag meer dan 60.000 Indiërs afgedankte schepen, veelal afkomstig uit Europa. ‘In het Westen wil niemand het doen,’ zegt Rane. In 2003 richtte hij een vakbond op voor de scheepsslopers in Mumbai. In 2005 volgde een vakbond in Alang. Patel is daar veiligheidsdeskundige. ‘Veiligheidsmateriaal was niet aanwezig,’ vertelt hij, ‘en de ongeschoolde werknemers kenden de gevaren niet.’

Internationale solidariteit
FNV Mondiaal en FNV Bondgenoten steunen samen met de International Metal Federation (IMF) de lokale vakbonden in hun strijd voor betere arbeidsomstandigheden. Half september nodigden zij Rane en Patel uit in Nederland. De Indiase vakbondsleden bezochten diverse bedrijven, zoals de metaalfabriek in IJmuiden en de scheepswerf IHC Merwede in Kinderdijk. Daar ontmoetten zij kaderleden van FNV Bondgenoten om ideeën uit te wisselen over vakbondsopbouw en veiligheid op de werkplek. ‘We leven in een globaliserende wereld en moeten kijken hoe we elkaar kunnen ondersteunen’, licht Wilma Roos van FNV Mondiaal het belang van het bezoek toe.

Westers afval
Dit wordt door kaderleden van FNV Bondgenoten breed gedragen. Bertus Kamps: ‘Het afval komt uit ons rijke westen, met goede leefomstandigheden. Dat zou daar ook zo moeten zijn. We kunnen op zijn minst financiële ondersteuning bieden.’ Sommige kaderleden hebben de scheepssloperijen zelf bezocht. Die situatie is nauwelijks te vergelijken met Nederland. Daarom vindt Bert Zonneveld van TATA Steel het zo belangrijk om de Indiase gasten rond te leiden door de fabriek. ‘Ik wil laten zien hoe het ook kan qua veiligheid, en wat wij hier verdienen. Ik hoop dat de mensen daar voor zichzelf gaan opkomen.’

Probleemverschuiving
Rane benadrukt dat de scheepsslopersvakbonden dankzij internationale steun al veel hebben kunnen bereiken: gratis drinkwater op de werkplek, veiligheidsmaterialen, loonafspraken, medische hulp en schadevergoeding bij ongelukken. Basale regelingen die in Nederland vanzelfsprekend zijn. ‘Maar,’ waarschuwt hij, ‘we moeten de werkomstandigheden in de hele regio verbeteren, anders verschuift het probleem naar landen als Bangladesh, waar de positie van slopers nog slechter is.’

Win-winsituatie
De bedrijfsbezoeken maken de verschillen met de omstandigheden op de Indiase sloperijen pijnlijk duidelijk. Henrik Diderich presenteert het uitgebreide veiligheidsprotocol dat IHC Merwede gebruikt. Het welzijn van werknemers lijkt hier hoogste prioriteit. ‘Het is een win-winsituatie; personeel dat met plezier en toewijding werkt, levert de werkgever geld op.’ Bovendien riskeert het bedrijf hoge boetes bij overtreding van overheidsregels.

Inwisselbaar
In India zijn werkkrachten makkelijk inwisselbaar. ‘Niemand bekommerde zich om de slopers,’ vertelt Rane. ‘en de wet was niet eenduidig.’ De wetgeving is inmiddels verbeterd, maar uitvoering en handhaving blijven problematisch. Toch is Rane positief: ‘Nog steeds proberen werkgevers hun verantwoordelijkheid te ontlopen, maar nu we vakbonden hebben, kunnen ze niet meer om ons heen. Als het niet anders kan, staken we.’

Ogen en oren open
Maar het probleem ligt niet alleen bij de overheid en werkgevers, meent Patel. Het gedrag van werknemers zelf is ook bepalend voor de veiligheid. ´Je moet je ogen en oren openhouden tijdens het werk, je bewust zijn van de gevaren, anders kan iemand sterven.´ Hij heeft hoge verwachtingen van de training voor veiligheidstrainers die ze samen met de FNV en de IMF aan het ontwikkelen zijn.

Train de trainer
In het voorjaar van 2012 vertrekt kaderlid Joop van Oord naar India om met dit ‘Train-the-Trainers’-programma te starten. De veiligheidstraining voor analfabeten gaat uit van goedkope, simpele sheets met afbeeldingen en het mondeling delen van ervaringen. ‘Het voornaamste is een discussie op gang brengen. Dan hoor je wat er nodig is. Lezen kan niet iedereen, praten wel’, legt Van Oord uit.

Verduurzaming
Van Oord werkte jarenlang in de scheepsbouw. Hij beseft als geen ander hoe belangrijk het is te weten hoe een schip in elkaar steekt om bij ontmanteling risico’s te minimaliseren. Ook het duurzaam bouwen van schepen kan veel leed voorkomen. Half september organiseerde de International Metal Federation een internationale conferentie in Istanbul voor zowel scheepsbouwers als scheepsslopers over strategische samenwerking.

Verwijderingsbijdrage
Maatschappelijk Verantwoordelijk Ondernemen is in de scheepsbouw relatief nieuw. ‘Schepen gaan van rederij naar rederij en daarna worden ze neergeknald op een Indiaas strand’, vertelt een kaderlid van de scheepswerf. ‘Eigenlijk moet er een verwijderingsbijdrage geheven worden, net als bij wasmachines.’ Merijn Hougee van Stichting De Noordzee beaamt dit. Slopen op stranden is niet eens toegestaan, benadrukt hij tijdens de Public Meeting die FNV en de Landelijke India Werkgroep organiseerden in Utrecht. Toch weten scheepseigenaren de wet te ontduiken. Ongeacht de eigenaar, zou elk schip jaarlijks een bedrag moeten afdragen voor schone ontmanteling, meent Hougee. ‘ We moeten de verantwoordelijkheid bovenaan de keten leggen.’

terug LIW in de pers Verantwoord Ondernemen HOME Landelijke India Werkgroep


Landelijke India Werkgroep - 7 oktober 2011