terug
Uit: India Nu 137/138 (mei-aug 2002)



Dieren in India

Een kwetsbaar natuurparadijs


Het Indiase subcontinent herbergt een onvoorstelbare rijkdom aan diersoorten. Speciaal voor dit themanummer van India Nu geeft Ashish Fernandes, verbonden aan het vermaarde natuurtijdschrift Sanctuary Asia, een overzicht van de meest bijzondere natuurgebieden en de dieren die daar leven. Naast een lofzang, is zijn beschrijving ook een waarschuwing. Veel van India's diersoorten en de
leefomgeving waarvan zij afhankelijk zijn, lopen het gevaar binnen enkele decennia voorgoed te zijn verdwenen.

We reden op een winterochtend over een onverharde weg in het Melghat Tijgerreservaat (Maharashtra). Plotseling zagen we aan de kant van de weg, zo'n honderd meter voor ons uit, iets bewegen... We stopten de auto, hielden ons stil, en zagen de wat vlekkerige schaduwen opeens veranderen in maar liefst twee schitterende luipaarden - een mannetje en een wijfje bij elkaar, dat zie je maar zelden! We keken ze na terwijl ze een kloof indoken en in het bos verdwenen. De vroege ochtendzon weerkaatste in hun vacht.

Melghat is maar één van de vele fantastische natuurgebieden van India. Er zijn maar weinig landen met zo'n enorme biodiversiteit: de koude, hooggelegen woestijnen van het Himalaya-gebergte, de hete en droge vlakten van Rajasthan, het regenwoud in de noordoostelijke deelstaten, en de wondere onderwaterwereld van de Lakshadweep-eilanden in de Arabische Zee en rond de Andaman- en Nicobareilanden in de Golf van Bengalen. India bevat de meest uiteenlopende diersoorten in al evenzeer verschillende omgevingen.


sneeuwpanter

Grijze berggeest

In het noorden huist in de afgelegen gebieden van het Himalaya-gebergte de 'grijze berggeest' - de sneeuwpanter, die zijn bijnaam dankt aan het feit dat hij maar zelden wordt gezien of gefotografeerd. Deze grote kat struint zeer uitgestrekte gebieden in de bergen af op zoek naar prooi; bijvoorbeeld bharal-schapen, berggeiten of vee van de lokale bevolking. De hoogvlakten en berghellingen ogen volstrekt onherbergzaam, maar je vindt er ook allerlei kleine knaagdieren, zoals pika's en marmotten. De fijn gebouwde wilde Tibetaanse ezel, een fantastisch beest om te zien, komt voor op de grasvlakten van Ladakh. Ganzen en andere vogels strijken hier neer tijdens hun trek tussen zomer- en winterverblijven.


grote Indiase trap
De Thar-woestijn in de westelijke deelstaat Rajasthan is beroemd als het belangrijkste bastion van een van de meest bedreigde vogels in India, de grote Indiase trap ('great Indian bustard'). Deze grote vogel leeft in grasgebieden en dient in wezen als graadmeter voor de kwaliteit van het ecosysteem van dit type terrein. De varaan met zijn spitse staart en de woestijnvos zijn enkele andere zeldzame soorten die in deze onherbergzame streek gedijen.

Aziatische leeuw

Ten zuidwesten van de Thar-woestijn liggen de droge vlakten van de Rann, in Gujarat, de laatste plek waar de wilde Aziatische ezel nog stand houdt. Kudden van ooit duizenden dieren zijn nu ernstig uitgedund als gevolg van de aanslag op het leefgebied door de zoutwinning. De moerasachtige grensgebieden van de Rann herbergen een grote variëteit aan vogels, vooral flamingo's die in de vruchtbare wateren naar kleine vissen en schaaldieren zoeken. Gujarat heeft helaas bijna geen bossen meer, en de tijger komt er niet meer voor. Wel is de deelstaat vermaard om een andere grote katachtige, de Aziatische leeuw. Wereldwijd zijn er nog maar ongeveer 320 van over, en allemaal leven ze in en rond de bossen van het Gir National Park. Dit dier kwam ooit overal in Noord-India voor, maar er is op zo'n grote schaal opgejaagd dat hij al vrijwel was uitgestorven toen beschermende maatregelen een langzaam herstel mogelijk maakten.


rode panda

hoolock-gibbon

Arribada

Helemaal aan de andere kant van India, in de noordoostelijke uithoek van het subcontinent, vinden we een gebied met een bijna ongekende, maar tegelijkertijd ook sterk bedreigde biodiversiteit. Hier heb je zowel de besneeuwde bergtoppen van Arunachal Pradesh als de vruchtbare vlakten langs de Brahmaputra-rivier in Assam. Het gebied herbergt enkele van de meest indrukwekkende diersoorten van India: de nevelpanter, de sneeuwpanter, de zeldzame rode panda, de hoolock-gibbon (de enige gibbon-soort in India) en natuurlijk de tijger. In de grasgebieden van het Kaziranga National Park in Assam leeft ook de grootste van de resterende populaties van éénhoornige neushoorns, een soort die ernstig wordt bedreigd door de afkalving van zijn leefgebied en door stropers die het hebben voorzien op de hoorn (het hoornmateriaal is commercieel aantrekkelijk omdat het de geslachtsdrift zou opwekken). Kaziranga is nu de grootste hoop voor de neushoorn, omdat andere leefgebieden alsmaar verder inkrimpen.



warana-zeeschildpad
In het oosten komt de deelstaat Orissa geregeld in het nieuws vanwege de verwoestende tropische stromen en overstromingen. Hier ligt echter ook het Gahirmatha Marine Sanctuary, de grootste 'broedplaats' ter wereld van de warana-zeeschildpadden. De populatie die hier zijn eieren legt wordt geschat op 300.000 tot 400.000 dieren. Tijdens een zogeheten 'arribada' kruipen in één enkele nacht duizenden van deze schildpadden tegelijkertijd het strand op om hun eieren te leggen in gaten die ze in het zand graven. Wat deze zeeschildpadden tot hun massale landingen drijft, en waardoor het tijdstip van zo'n arribada wordt bepaald, is nog steeds niet bekend. De soort wordt door illegale visserij ernstig bedreigd. Dit jaar alleen al zijn meer dan 15.000 dode schildpadden aangespoeld langs deze kust. In de afgelopen tien jaar zijn meer dan 100.000 kadavers geteld. Als de sterfte in dit tempo aan houdt, dreigt deze soort snel uit te sterven.


Western Ghats


leeuwenstaartmakaak

Nilgiri-tahr
Nog een van de parels van de wereld als het gaat om biodiversiteit zijn de Western Ghats, de bergketen die ten noorden van Bombay begint en doorloopt langs de hele zuidelijke westkust tot in de punt van India. Deze bergketen scheidt het kustgebied langs de Arabische Zee van de Deccan-hoogvlakte. Een combinatie van regen en andere klimatologische omstandigheden heeft zowel onder planten als dieren een zeer rijke genetische diversiteit doen ontstaan. De ooit dichte bebossing is nu versplinterd. Maar nog steeds zijn er honderden inheemse soorten te vinden die nergens anders op aarde voorkomen, zoals de Nilgiri-langur (een apensoort), de leeuwenstaartmakaak en de Nilgiri-tahr (een soort berggeit), evenals allerhande amfibieën en reptielen. In verscheidene delen van deze bergketen leven nog tijgers.
Het luipaard komt verspreid over het hele gebied voor. Als gevolg van de grote bevolkingsdruk en de commerciële exploitatie van delfstoffen, hout, enzovoort, lopen de Western Ghats zware ecologische schade op. Hierdoor, en door activiteiten van stropers, wordt de tijger steeds meer teruggedrongen naar enkele betrekkelijk veilige locaties, zoals het Nagarhole National Park en het Periyar Tijgerreservaat. Het luipaard weet zich beter aan te passen aan de mens. Hij leeft in het hele gebied betrekkelijk dicht in de buurt van menselijke nederzettingen. Als zijn natuurlijke prooien niet voldoende voedsel opleveren, jaagt het dier zelfs op honden en vee.


Olifantengordel

De bossen van de Western Ghats zijn van noord naar zuid erg gevarieerd, en in het zuiden veel vochtiger. In dichte, vochtige bossen als Agumbe huist de bedreigde koningscobra, de grootste giftige slang ter wereld - een hoofdrolspeler in legenden, bakerpraatjes en recentelijk ook bekroonde films.


kudde olifanten in Corbett National Park
Deze bossen in het zuiden zijn ook een thuis voor de olifant. Ze herbergen een aanzienlijk deel van de totale populatie van heel India. Geschat wordt dat er in India op dit moment nog zo'n 28.000 olifanten zijn. Een groot deel daarvan bestaat uit vrouwtjes - stropers hebben het op grote schaal voorzien op mannelijke olifanten vanwege hun ivoren slagtanden. Door de onevenwichtige geslachtsverhouding, en gelet op het feit dat de olifant voor zijn overleven grote, ongerepte stukken bosland nodig heeft, is de toekomst van de soort op de langere termijn zeer ongewis.
Een andere beroemde olifantengordel loopt van de nieuwe deelstaat Uttaranchal (tot november 2000 het noordelijkste deel van Uttar Pradesh, grenzend aan Himachal Pradesh, Nepal en China) via Uttar Pradesh en Bihar tot in Jharkhand (tot augustus 2000 onderdeel van Bihar). Het Rajaji National Park is de meest noordelijke en westelijke plaats waar de Aziatische olifant voorkomt. Het park grenst aan het Corbett Tijgerreservaat, genoemd naar de legendarische jager en latere natuurbeschermer Jim Corbett.


gaur

'blaffend hert'

Mowgli

Nog een gebied van groot belang voor de fauna is de hoogvlakte in midden-India, een gebied dat zich uitstrekt over de deelstaten Maharashtra, Madhya Pradesh en Chattisgarh (tot 2000 nog behorende tot Madhya Pradesh). De loofbossen in dit gebied vormen wereldwijd het grootste aaneengesloten woongebied voor de tijger en zijn van cruciaal belang voor het overleven van de soort. Het is in dit gebied - onder meer bestaande uit de droge bossen van het Melghat Tijgerreservaat, de steile rotsen en diepe kloven van het Bori National Park, en de beroemde graslanden van het Kanha Tijgerreservaat - dat Rudyard Kipling zijn Mowgli liet opgroeien. Kanha zelf is de enige plek waar het zeldzame moerashert nog voorkomt. De gaur, de Indiase bizon, is in het hele gebied een belangrijk prooidier, samen met het axishert (chital), het 'blaffende hert' en het wilde zwijn.
Het Indravati Tijgerreservaat in India is de enige plek in Azië waar de wilde Aziatische buffel nog voorkomt, een bijzonder indrukwekkende verschijning met zijn grote, uitgestrekte hoorns. Er zijn weliswaar nog andere populaties van de soort in het noordoosten, maar die zouden niet meer raszuiver zijn, een gevolg van vermenging met de kleinere, tamme buffel. Met nog maar 45 dieren is de Indravati-buffel een van de meest bedreigde zoogdieren ter wereld.


Zeedieren


walvishaai
India's zeeën zijn even rijk als haar bossen. De kustwateren van de deelstaat Gujarat staan bekend om hun variatie: er komen dolfijnen voor, roggen en allerlei voor de visvangst aantrekkelijke soorten. De afgelopen drie jaar heeft de jaarlijkse samenkomst van walvishaaien internationale belangstelling getrokken. De walvishaai is van de vissen in de wereld de grootste, maar ook één van de minst bekende en meest bedreigde. Pas sinds kort is het in India verboden om op dit dier te jagen (vlees van de walvishaai geldt in het Verre Oosten als een delicatesse). Elk jaar komen duizenden van deze dieren in de zomer, van april tot juni, samen in de warme, plankton rijke wateren voor de kust van Gujarat.
Meer naar het zuiden bevat de kleine groep van de Lakshadweep-eilanden een onvoorstelbare diversiteit aan maritiem leven: veelkleurig koraalrif herbergt anemoonvissen, groupers, roggen en anemonen. Allemaal goed te bewonderen dankzij het glasheldere water van dit relatief schone stukje hemel op aarde.


dugong
Aan de andere kant van het subcontinent in de Golf van Bengalen, liggen de grotere Andaman- en Nicobar-eilanden, tijdens de Britse overheersing berucht omdat hier de voorvechters van de Indiase onafhankelijkheid gevangen werden gehouden. Ondanks hun rijke koloniale geschiedenis, zijn veel van de eilanden onbewoond en grotendeels onverkend. Wel leven in de dichte tropische bossen enkele unieke bosstammen, waaronder de Jarawas, de Onges, de Sentinelezen, de Shompens en de Nicobaren. In de wateren van hun archipel komt de ooit talrijke, maar nu zeldzame dugong (zeekoe) voor. Jacques Cousteau noemde dit gebied ooit de 'haaienzee', maar door de jacht op deze dieren (vanwege hun vinnen, ook al zo geliefd in het Verre Oosten) is de haai op vele plekken uitgeroeid. De afgelegen stranden van de Andaman- en Nicobar-eilanden bieden diverse soorten zeeschildpadden beschutting, zodat ze veilig hun eieren kunnen leggen.


tijger

Waanzinnige drang

Het is opmerkelijk dat een land met zo'n onschatbare natuurlijke rijkdom zo weinig doet voor het behoud ervan. Sinds de onafhankelijkheid zijn de bossen van India sterk uitgedund. Op dit moment geniet slechts ongeveer twee procent van het land wettelijke bescherming als reservaat of nationaal park. De tijger, een graadmeter bij uitstek van de staat van de Indiase jungle, staat nu op nog maar 3.000 exemplaren - tegen zo'n 40.000 rond 1900. De grote Indiase trap staat op uitsterven, de leeuw houdt het nog maar net uit in een kleine uithoek, en met de neushoorn gaat het al niet veel beter. Door nieuwe dammen, mijnen, atoomcentrales, autowegen en meer van dit soort projecten, kalft het resterende natuurgebied alsmaar verder af. India heeft in haar waanzinnige drang naar zogenaamde 'ontwikkeling' de eeuwenoude waarden van duurzaamheid en zelfvoorziening losgelaten. Waarden die voor de vader des vaderlands, Mahatma Gandhi, zo'n belangrijk richtsnoer waren.
India moet doelbewust een andere koers gaan varen, en voor duurzaamheid kiezen. Gebeurt dat niet, dan is dit de eeuw waarin het land indrukwekkende dieren als de tijger, de olifant en de neushoorn zal verliezen.

Ashish Fernandes
Vertaling uit het Engels: Raymond Gijsen
Ashish Fernandes is redactiemedewerker van Sanctuary Asia.
Voor meer informatie www.sanctuaryasia.com.


terug
begin document
HOME Landelijke India Werkgroep
tijdschrift INDIA NU
Landelijke India Werkgroep - 20 augustus 2002